Het staatsonderwijssysteem in Spanje verschilt aanzienlijk van het schoolsysteem in Groot-Brittannië en de VS, in het bijzonder ten aanzien van het middelbaar onderwijs.
Alhoewel staatsonderwijs bekend is als publieke scholen in Spanje, is er de voorkeur om de term 'staat' te gebruiken i.p.v. publiek om verwarring te vermijden met de term 'publieke school' dat in de UK verwijst naar een private, gratis school.
In de laatste 10 jaar hebben Spaanse staatsscholen grote veranderingen meegemaakt. Standaarden die toen laag waren zijn nu gelijk aan de standaarden in de rest van Europa. De verantwoordelijkheid voor het staatsonderwijs ligt tegenwoordig bij het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen (Ministerio de Educación y Ciencia). Hoewel de 17 autonome regio's nu de verantwoordelijkheid hebben voor hun eigen onderwijssysteem.
Alhoewel staatsonderwijs gratis is, moeten ouders dure schoolboeken aankopen. Vele gemeenteraden subsidiëren gedeeltelijk of volledig de aankopen in verscheidene gevallen, schoolaankopen, extra activiteiten zoals sport, kunst en handwerk. Gewoonlijk gaan leerlingen naar lokale kleuter- en basisscholen. Het bijwonen van middelbare scholen brengt echter lange afstanden mee. Leerlingen opteren daarom om de bus te nemen.Onderwijsniveaus in Spanje
Het onderwijs in Spanje start met het kleuteronderwijs voor de meerderheid van de kinderen van 3 of 4 jaar (in vele regio's zijn er plaatsen beschikbaar). Het verplichte onderwijs (scolaridad obligatoria), ook gekend als het algemene basisonderwijs (Educación General Básica/EGB), is voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Een andere term voor het basisonderwijs is de lagere school (escuela primaria). De leerlingen gaan op 12-jarige leeftijd (gelijkwaardig aan 8 jaar in GB) naar de middelbare school (educación secundaria obligatoria/ESO) voor 4 jaar. Na deze opleiding wordt hen een attest toegekend (graduado en educación secundaria )als bewijs en kunnen ze lessen bijwonen in het hogere middelbaar of in bepaalde gevallen in dezelfde school. Zo kunnen ze hun Baccalaureaat Diploma behalen om zo te kunnen verder studeren aan een universiteit. Leerlingen die onsuccesvol hun middelbaar hebben volbracht krijgen een certificaat (certificado de escolaridad). Op 16-jarige leeftijd kunnen studenten een beroepsopleiding volgen (formación profesional) dat focust op de training van een bepaald beroep.
Veel buitenlandse critici beweren dat Spaanse staatsscholen een gebrek hebben aan extra activiteiten zoals sport, muziek, drama, kunst en ambacht. Staatsscholen zouden geen schoolverenigingen of sportclubs hebben. Wanneer kinderen een sport willen uitoefenen moeten ze zich gewoonlijk aansluiten bij een lokale club. Desalniettemin worden bepaalde sporten en andere activiteiten georganiseerd door ouders en sportverenigingen. Het inschrijfgeld is redelijk laag en activiteiten vinden meestal na het school plaats.
Een staatsschool bijwonen helpt je kind om beter te integreren in de lokale gemeenschap en om de taal te leren. Het wordt sterk aanbevolen als je in Spanje permant wilt wonen, hoewel vele kinderen de voorkeur hebben om een Spaanse school bij te wonen en deel uit te maken van de lokale gemeenschap. Ondanks het nogal gemakkelijk is om over te schakelen van staatsonderwijs naar privé onderwijs, is het moeilijk om over te schakelen van privé onderwijs naar staatsonderwijs. Indien het noodzakelijk zou zijn om een kind te laten overschakelen op staatsonderwijs (door financiële redenen), is het netelig voor een kind (vooral een tiener) om zich aan te passen. Als het kind toch staatsonderwijs zou volgen is het aangeraden om het tenminste 1 jaar tijd te geven om zich volledig aan te passen aan de nieuze taal, het nieuze klimaat en het leerplan. Kies je erom om je kind naar een Spaanse school te sturen, leer voldoende Spaans om zo de communicatie te bevorderen met de leerkrachten daar er weinig Spaanse cursisten zijn die Engels spreken.
Verder zijn er speciale staatsscholen in Spanje voor leerkrachten met speciale onderwijsbehoeften, vb.; kinderen die het leermoeilijkheden ervaren door psychologische problemen, emotionele- of gedragsproblemen en trage leerders. Toch worden kinderen enkel en alleen onderwezen in speciale, opvoedkundige eenheden of scholen wanneer een gewone school niet in hun behoeften kan voorzien.
Kinderen moeten in Spanje een staatsschool bijwonen (lager- of middelbaar onderwijs) binnen een zekere afstand van hun huis. Zo is het belangrijk om een huis te huren of te kopen in de buurt van je school wanneer je de voorkeur hebt voor een bepaalde school. Een lijst van de lokale scholen op elk niveau kan men vinden bij de gemeentehuizen en het Provinciaal Ministerie van Onderwijs. In bepaalde landelijke gebieden zijn er niet veel scholen, terwijl er in Madrid en andere steden verschillende mogelijkheden zijn. De scholen met de beste reputatie en de hoogste slaagkansen zijn uiteraard de meest populaire en daarom is het ook moeilijk om deze te kunnen betreden. Als je wenst om je kinderen naar daar te laten gaan dien je je goed op voorhand te organiseren.
Staatsscholen hebben een jaarlijks evenredig aantal voor leerlingen. Zo worden plaatsen toegekend aan kinderen die zich het snelst inschrijven. De periode om zich in te schrijven duurt gewoonlijk 2 maand in een jaar, vb. van februari tot maart of van maart tot april, hoewel dit afhankelijk is van de regio. Individuele scholen zullen exacte tijdstippen geven. Het inschrijvingsproces hangt af van de leeftijd van je kind. Het kan echter een interview of in sommige gevallen een examen vereisen. Om je kind in te schrijven dien je de volgende documenten af te leveren:
Indien je kind in het 3de jaar van ESO (rond 14 jaar) naar een Spaanse middelbare school gaat, dien je te bewijzen dat het dossier van je kind gecontroleerd werd door het Spaanse Ministerie van Onderwijs. Het proces is gekend als “homologación or convalidación”. Het officiële formulier, voorzien door het Ministerie, dient te worden ingevuld en is beschikbaar bij de Spaanse embassade van de regionale departementen of van het Ministerio de Educación y Ciencia , C/Alcalá 36, 28071 Madrid ( 902-218 500). Men kan het formulier ook downloaden van de website in de sectie “ Títulos Oficiales and Homologación” (de verwijzing naar het formulier is: “modelo oficial”). Daarbij is het ook verplicht om de rapporten en een geboortecertificaat voor te leggen.
Indien mogelijk, zorg ervoor om dit alles in orde te maken vooraleer je aankomst in Spanje aangezien het kind niet geaccepteerd wordt totdat de officiële documenten (bevestiging controle) ontvangen en goedgekeurd werden door het Spaanse Departement Onderwijs. Het proces neemt 3 maand in beslag. Indien je een schoolbewijs van het controlecertificaat van het Ministerie voorlegt, zou het kind zonder problemen aanvaard worden.
De schooluren variëren van school tot school. Meestal duurt een dag van 9u tot 16u, met 1 uur lunchpauze. Steeds meer scholen hebben geen lunchpauze en de lessen eindigen al om 14u. De lessen zijn gewoonlijk verdeeld in 2 blokken van 45 minuten. Sommige scholen bieden maaltijden aan, hoewel veel kinderen hun luchpakket meenemen of naar huis gaan eten wanneer de afstand van school naar huis klein is.
De meeste scholen voorzien een gesubsidieerde busdienst die volledig gratis is. Kinderen die ver van het school wonen worden opgehaald van aan hun huis en worden 's avonds weer afgezet. Bepaalde scholen starten vroeg (vb. om 8u) en voorzien activiteiten na het school tot 17 of 18u met de bedoeling om kindzorg te bieden aan werkende ouders.
Verplicht onderwijs (escolaridad obligatoria), ook 'algemeen basisonderwijs' genoemd (educacion general básica/EGB), begint op 6-jarige leeftijd in een lagere school (escuela primaria) en duurt ongeveer 6 jaar. Het lageronderwijs bestaat uit 3 delen: 1ste deel (primer ciclo/1er ciclo), 1ste en 2de jaar; 2de deel (segundo ciclo/2º ciclo), 3de en 4de jaar; en 3de deel (tercer ciclo/3er ciclo), 5de en 6de jaar.
Het leerplan voor het lageronderwijs omvat natuurlijke- en sociale wetenschappen (conocimiento del medio), Spaans (lengua) en een autonome taal (indien toepasselijk), literatuur, wiskunde, kunst (dibujo y plástica), lichamelijke opvoeding en een vreemde taal (meestal Engels of Frans), wat verplicht is vanaf de 2de cyclus, hoewel vele staatsscholen nu ook al Engels bieden voor kinderen van 6 jaar. Godsdienst is een optioneel vak en bij de aanvang van het school wordt er gevraagd of je kind deze lessen zal volgen. Alternatieven zijn; extra leeslessen en ethiek of theater. Onder de nieuwe onderwijshervormingen (LOE), zullen alle leerlingen dagelijkse leeslessen krijgen en de leerlingen van de 3de cyclus (5de en 6de jaar) zullen ook een nieuw vak krijgen, Educación para la Ciudadanía (Onderwijs voor burgers), omvateend moreel- en sociale waarden zoals seksuele gelijkheid en zorg voor de natuur.
In de meeste scholen hebben leerlingen drie evaluaties (evaluaciones) elk jaar. Indien een kind er niet in slaagt om de vereiste standaard te behalen voor een bepaalde cyclus, kan hij ertoe verplicht worden om de vorige cyclus over te doen tenzij hij een aanzienlijke verbetering in de herfst kan aantonen (vele private- en staatsscholen bieden extra lessen aan gedurende de zomervakantie om zo het niveau van de leerlingen op peil te brengen). Wanneer er een leerling een jaar dient te dubbelen wordt er rekening gehouden met de mening van de leerkrachten, docenten, inspecteurs en het psychologische- en pedagogische team. Er wordt echter niet vereist dat een leerling meer dan 1 jaar dubbelt gedurende het lageronderwijs.
Het verplichte middelbaaronderwijs (enseñanza secundaria obligatoria/ESO) werd ontwikkeld in 1990 voor leerlingen van 12 tot 16 jaar. Er wordt meer nadruk gelegd op gespecialiseerde training en bereid leerlingen voor op hun baccalaureaats- of beroepsopleiding. De verplichte 4 jaar middelbaaronderwijs bestaat uit 2 delen; de eerste 2 jaar van het leerplane bevatten verplichte en optionele vakken. Verplichte vakken in de eerste 3 jaar omvatten een gelijkaardig leerplan van 6 vakken (7 in regio's met een autonome taal).
Verplichte vakken zijn natuurlijke wetenschappen, Spaans en literatuur, aardrijkskunde en geschiedenis, wiskunde, lichamelijke opvoeding en een vreemde taal. Studenten hebben 2 keuzevakken en kunnen kiezen tussen; Educación para la Ciudadanía (moraal en sociale opvoeding), kunst, muziek, IT en een vreemde taal. In het 4de jaar zijn er 6 verplichte vakken; Spaans en literatuur, wiskunde, sociale wetenschappen, een vreemde taal, lichamelijke opvoeding , ethiek en stads-educatie (educación ético-cívica). Ook zijn er 3 keuzevakken in het 4de jaar; biologie en geologie, fijne en visuele kunst, fysica en chemie, IT, Latijn, muziek, een vreemde taal en technologie. Studenten in een regio met een aunonome taal moeten ook de regionale taal en literatuur studeren. Godsdienst is een keuzevak in alle 4 jaar.
Zoals bij het lageronderwijs kan een leerling een jaar overdoen indien hij niet geslaagd was. (leerlingen die buizen voor minstens 3 of meer vakken op het einde van de examenperiode moeten hun jaar dubbelen) of in de herfst hun examens overdoen. Leerlingen mogen niet meer dan 1 keer hun jaar overdoen in het middelbaaronderwijs.
De LOE tracht een leerlingen te begeleiden die academische problemen ondervinden. Alle leerlingen suderen tegenwoordig dezelfde vakken op het zelfde niveau.
Bij de vervollediging van ESO, worden aan leerlingen die de standaarden hebben bereikt een soort certificaat toegekend (graduado en educación secundaria). Met dit certificaat kunnen ze hun baccalaureaatsopleiding aanvangen of een beroepsopleiding volgen (zie hieronder). Dit certificaat is een basisvereiste voor de meeste jobs in Spanje. Alle studenten, ook diegene die de doelstellingen van de cursus niet bereikt hebben, ontvangen een document waarop de volgende gegevens te zien zijn; de voltooide schooljaren, de punten van elk vak en aanbevelingen naar hun academische- en beroepstoekomst.
Leerlingen van 16 tot 21 jaar, die 2 jaar van ESO studie hebben gedubbeld en die niet geslaagd
waren, komen in aanmerking voor het Professionele Kwalificatie Programma (Programa de Cualificación Profesional), wiens doelstelling is om deze leerlingen een verdere kans te geven om hun diploma van middelbaaronderwijs te halen of om hen professionele kwaliteiten te laten verwerven zodat ze kans maken op een goede job.
Under the LOE, Pupils aged 16 to 21 who have repeated two years of ESO study and failed to pass a further year are eligible for the Professional Qualification Programme (Programa de Cualificación Profesional) whose aims are to provide these pupils with a further opportunity to gain their ‘graduate of secondary education’ certificate or to gain other professional qualifications to allow them to get a job.